F Tipi Kaçak Akım Rölesi Nedir?
1) F ve B tipi kaçak akım röleleri nedir ?
2) F ve B tipi kaçak akım röleleri gerçekten harmonik filtreli olabilir mi?
3) Günümüz teknolojisinde F ve B tipi kaçak akım rölelerini kullanmamız bir fayda sağlar mı?
1) F ve B tipi Kaçak akım röleleri nedir?
F ve B tipi kaçak akım röleleri A tipi rölenin geliştirilmiş modelleridir. Yüksek frekanslı akımları algılama yeteneği A tipi röleye göre daha fazla geliştirilmiştir.
Yani bir röle A tipi rölenin özelliğini kazanamamış ise F ve B tipi özelliğini de kazanamaz. A tipi kaçak akım röleleri hayat koruma özelliğini kazanmış yeterli görülen röle tipi modelidir. Günümüzde elektronik cihazların sayısı arttıkça temel kaçak akımın yanı sıra harmonik ve parazit kaçak akımlarda oluşmaya başlamıştır. Dolayısı ile kaçak akım röleleri bu kaçak akımları tespit edebilmesi gerekir. Yani bir başka deyişle Kaçak akım röleleri TRMS özellikte olmalıdır. Yüksek frekanslı akımları algılama özelliği olan cihazlar TRMS cihaz olarak adlandırılır. Bu yüksek frekanslı akımları algılamak kaçak akım rölelerinin A,F ve B tipi olmasına bağlı değildir. Kaçak akım rölesinin TRMS olmasına olmasına bağlıdır. Örneğin sürücülü bir makineye 30 mA açma akımı olan bir A tipi kaçak akım rölesini ilave ettiğiniz zaman ,sürücü enerjilendiğinde rölenin hemen trip etmesinin nedeni temel bileşen de bir kaçak olduğu anlamına gelmez. Yüksek frekanslı harmonik akımların TRMS A tipi röle tarafından algılanarak Kaçak akım rölesinin kaçak varmış gibi davranmasına neden olur. Bu da TRMS olan A tipi rölenin yüksek frekanslı akımları algılama özelliği olduğunun ispatıdır.
Başka bir deyişle CE veya TSE belgesi olan bir sürücülü makinanız olduğunu düşünün. Bu makine CE ve TSE gibi belgeleri almak istediğinde izolasyon testlerine tabi tutulur. Makine boşta iken ( enerjisiz ) İletken ve yalıtkan gövdeler arasına minumum 500 Volt gerilim uygulanır ve üretmiş olduğu kaçak akım miktarı ölçülür. Bu kaçak akım miktarı 3-5 miliamperden büyük çıkarsa CE veya TSE gibi belgeleri makine alamaz . Dolayısı ile CE veya TSE gibi belgeleri olan bir makina alıyorsunuz etiketinde açma akımı 30 mA yazan bir kaçak akım rölesini makinaya ilave ediyorsunuz makina ya enerji verdiğinizde röle açma yaparak enerjiyi kesiyor. Sonuç olarak röle ne diyor bu makine’nın CE veya TSE belgesi yanlış alınmış gibi gösteriyor. Aslında belgeler doğru alınmış. İspatı da kolaydır. Elinize bir izolasyon test cihazı alıp izolasyon ölçümü yaptığınızda göreceksiniz ki bir izolasyon hatası yoktur. Yani belgeyi doğrulamış olacaksınız.
Peki rölenin açma nedeni nedir. Bu neden yüksek frekanslı harmonik akımlardır. TRMS A tipi röle tarafından algılandığı için röle bu akımları kaçak akım olarak değerlendirir ve enerjiyi keser.
2) F ve B tipi kaçak akım röleleri gerçekten harmonik filtreli olabilir mi?
F ve B tipi röle satan firmaların ( global olmayan firmalar ) sitelerine girdiğinizde veya telefonla aradığınızda size F ve B tipi röleler ile ilgili iki şey söylüyorlar.
( Global olan markalarda F ve B tipi kaçak röleleri kataloglarında ve sitelerinde harmonik filtrelidir şeklinde yalan yanlış ifadeler zaten göremezsiniz. )
Bunlardan
birincisi F ve B tipi röleler harmonik filtreli’dir diyorlar.
İkincisi F ve B tipi kaçak akım röleleri yüksek frekanslı akımlarda koruma yapıyorlar diyorlar.
Şimdi birlikte aklı selim bir şekilde yorumlayalım.
Eğer F ve B tipi kaçak akım röleleri harmonik filtreli ise neyi filtreliyor? Yüksek frekanslı akımları filtreliyor. Doğru mu? Evet öyle. Peki filtrelediği zaman nasıl koruma yapacak söyler misiniz. Örneğin;
Sürücülü bir makinanız var.
Ölçüm yaptınız gerçek kaçak akım miktarı ( temel bileşen yani ) : 2 mA
Yüksek frekanslı kaçak akım miktarı ( Harmonik bileşen ) :100 mA
Olduğunu düşünelim. 30 mA açma akımı olan F tipi röleyi bu makinaya ilave ettiniz.
Şimdi toplam kaçak akım miktarı 100+2=102 mA olduğuna göre
Eğer F tipi kaçak akım rölesi harmonik filtreli olursa 100 mA olan harmonik kaçak akımı filtrelemesi gerekiyor ve toplam kaçak akım 30 mA’in altına düşürmesi gerekiyor ki açma akımı 30 mA olan F tipi röle açma yapmasın doğrumu? Evet doğru.
Tamam diyelim ki filtreledi . Yüksek frekanslı kaçak akım ( harmonik bileşen ) sonuç olarak 0 mA oldu.
Son durumda ; harmonik bileşeni filtrelediği için toplam kaçak akım : 0+2 mA = 2 mA oldu ve açma akımı 30 mA olan F tipi kaçak akım rölesi bu durumda tutar.
Peki;
F tipi veya B tipi rölenin Bu şartlarda harmonik filtreli ve yüksek frekanslarda koruma yaptığını söyleyen , bu ürünü bu amaç ile satışını yapan O tek hücreli vatandaşa bir sorun bakalım.
Yüksek frekanslı akımları filtrelerse nasıl yüksek frekanslarda koruma yapacak?
Yani hem yüksek frekanslı akımları filtreleyecek ( değerlendirmeyecek ) hem de yüksek frekanslarda koruma yapacağını söylüyorsunuz. Bizimle alay mı ediyorsunuz.
F tipi veya B tipi röleye alçak geçiren harmonik filtre eklerseniz yüksek frekanslarda koruma özelliği ortadan kaldırırsınız F ve B tipi röleyi AC tipi röleye geri çevirmiş olursunuz.
3) Günümüz teknolojisinde F ve B tipi kaçak akım rölelerini kullanmamız bir fayda sağlar mı?
Yukarıda F ve B tipi kaçak akım rölelerinin harmonik filtreli olamayacağını zaten anlattık.
Peki günümüz teknolojisinde F ve B tipi kaçak akım rölelerinin kullanmamız fayda sağlar mı? bu kısmı açıklayalım.
Arkadaşlar F ve B tipi kaçak akım röleleri gerilim bağışıklığı olan rölelerdir. Konutlar da , binalar da , ofisler de , evler de, UPS çıkış hatlarında kullanılması gerektiğinde uygun olabilir. Yani özetle ara sıra evlerde gerilim salınımlarına bağlı olarak Röleler istemsiz açma yaparlar. İşte bu gibi durumlarda F ve B tipi kaçak akım rölesi kullanırsanız bu sorunu aşmış olursunuz.
Sonuç olarak ise sürücü ve benzeri yüksek harmonik kaynağı olmayan her yerde kullanılabilir.
Neden peki sürücülü sistemlerde şu anda kullanılamıyor?
Çünkü F ve B tipi röleyi ideal bir sistemde veya ideal bir makine da kullanırsanız fayda sağlar. Aksi taktirde hiçbir özelliğini kullanmamış olursunuz.
İdeal sistem veya ideal makine dediğimiz nedir peki?
Gerçek kaçak akım ve yüksek frekanslı ( harmonik ) kaçak akımların toplamının 30 mA’in çok altında kaldığı sistemler veya makinalardır.
Yani yüksek frekanslı kaçak akım üreten sürücülerin girişlerine elektromanyetik filtreler ilave edilerek veya sürücü firması tarafından sürücü içerisine ilave edilerek harmonik kaçak akım üretmesi engellenmiş sistemler veya makinalardır.
Bu ideal makinalarda kaçak akım ölçümü yaptığınızda toplam kaçak akım ( gerçek bileşen + harmonik bileşen ) 30 mA’in çok altındadır. Bu makinalara veya sistemlere Açma akımı 30 mA olan F veya B tipi kaçak akım rölesi ilave ettiğinizde fayda sağlar. Çünkü ister gerçek bileşende kaçak olsun ister harmonik bileşende kaçak akım olsun her durumda açma yaparak tam koruma sağlar.
Peki günümüzde bir fabrika da kaç tane böyle ideal makine var. Cevap çok net aslında .
Bir fabrikada ki sürücülü makinaların %1’i bile ideal diye tabir ettiğimiz makine özelliğini taşımıyor.
Peki ideal olmayan bu makinalarda F tipi ve B tipi kaçak akım rölesi kullanmaya çalışırsak fayda görürmüyüz birlikte yine aklı selim bir şekilde yorumlayalım.
Yine yukarıdaki örneği kullanalım.
Yine Sürücülü bir makinanız var.
Ölçüm yaptınız gerçek kaçak akım miktarı ( temel bileşen yani ) : 2 mA
Yüksek frekanslı kaçak akım miktarı ( Harmonik bileşen ) :100 mA
Toplam kaçak akım miktarı 100+2=102 mA olduğuna göre ( Yani hayalimizdeki ideal olmayan makinanız ) ;
30 mA açma akımı olan F tipi veya B tipi röleyi bu makinaya ilave ettiniz.
Sonuç hemen açma yapacak. Neden?
Çünkü 102 mA > 30 mA ( röle açma akımı ) olduğu için röle hemen açma yapar.
Bu röleyi tutturmak için mecburen toplam kaçak akım miktarı olan 102 mA’in üzerinde bir değere röleyi set etmeniz gerekecek. Örneğin Röleyi 125 mA’e set edersek 125 mA > 102 mA olacağından röle tutar.
Şimdi soru şu?
Yine O tek hücreli vatandaşa sorun bakalım. Röleyi gerçek bileşen + harmonik bileşen toplam kaçak akım miktarı olan 102 mA’in üzerinde bir değere set edersek yüksek frekansları es geçmiş olmuyor muyuz? O zaman yüksek frekanslarda nasıl koruma yaptığını söylüyorsunuz?
Ya gördünüz değil mi. Verecek hiçbir cevapları olamayacak.
Sonuç olarak ideal olmayan bir makinada F veya B tipi kaçak akım rölelerini kullanmanız hiçbir fayda sağlamaz. Sadece paranızı boş yere bu ürünlere vermiş olursunuz.
Dikkat ederseniz ben sadece bir makinada bu örneği verdim. Onlarca makinayı besleyen dağıtım panolarını veya çıkışında yüzlerce sürücü besleyen ana dağıtım panolarına bu ürünleri takıyorlar. Sonuçları tahmin edip bol bol gülebilirsiniz. Bu yüzden Avrupa ve diğer kıta ülkelerinde bu ürünler yaygın değildir. Çoğu ülkede de kullanılmaz. Bizim ülkemizde ticari kar elde etmek için pazarlanmaya çalışılan ürünlerdir.
Piyasada bulunan bazı markalarda F ve B tipi röle menülerine harmonik filtre seçeneği koyuyor. Röle size fabrika ayarlarında filtre devrede seklinde geliyor. Menüsüne girip tam koruma fonksiyonunu ( Yani F veya B ) seçtiğinizde bir başka deyişle F olarak veya B olarak röleyi kullanmaya çalıştığınızda yukarıda anlattıklarımızı aynen yaşayacaksınız.
Yani size röleyi F ,B tipi olarak reklam yapıyor. Teklifi F veya B tipi olarak veriyor. Faturayı F veya B tipi olarak kesiyor. Sizde F veya B tipi aldım diye para ödüyorsunuz. Röle size geliyor
AC tipi veya A tipi olarak röleyi kullanıyorsunuz.
Aşağıda bir örneği var. F tipi olan bir ürünün kullanım kılavuzundan alınmıştır.
Menüsüne girip Filtre ayarlarından ‘’dır” tam koruma ( F tipi ) seçerek kullanmayı deneyin. Göreceksiniz. Yukarıda size anlattıklarımızı aynen yaşayacaksınız. Madem bu röleyi AC veya A tipi olarak kullanacaksak neden F veya B tipi olarak para ödüyoruz. F tipi veya B tipi rölenin Bu şartlarda harmonik filtreli ve yüksek frekanslarda koruma yaptığını söyleyen , bu ürünü bu amaç ile satışını yapan O tek hücreli vatandaşa bir sorun bakalım.
Yukarıda anlatılan hatalara düşmemek için Gerçek Harmonik Filtreli kaçak akım rölelerine aşağıdaki linklerimizden ulaşabilirsiniz.
Modüler Tip :
Toroidal Tip :
Harici Toroid Akım Trafosu Bağlantılı Kaçak Akım Röleleri
Kaçak Akım Rölesi Tipleri
